Idziemy na jednego!

To bardzo popularne wśród klasy robotniczej powiedzonko trzeba by zapisać w słowniczku wyrażeń zapomnianych. Już tylko na wiejskich weselach można to usłyszeć jako przyśpiewkę oddzielającą serie muzycznych utworów tanecznych. A w peerelu było tak:

Chodźmy na jednego  - to zawołanie kończących zmianę robotników, urzędników zdejmujących zarękawki, rolników czekających w długiej kolejce do punktu skupu… Konsekwencją takich męskich wypadów była troska żon czekających z gorącą zupą, awantury rodzinne, dramatyczne modlitwy o trzeźwość narodu. Dział poradnikowy „Przyjaciółki” pełen był listów zdesperowanych kobiet pytających: „jak żyć z pijakiem?” Bo wtedy nie nazywano alkoholizmu chorobą. Pijący nadmiernie i często był po prostu pijakiem.

W PRL, problem alkoholowy dotyczył znacznej części społeczeństwa. Ostre picie dotyczyło przedstawicieli wszystkich stanów. Prywatnie i służbowo. W domu i w pracy. Często, zwłaszcza w pracy i służbowo. Wyróżniano nawet zawody obarczone wysokim stopniem alkoholowego ryzyka. Na przykład zaopatrzeniowiec. Ileż wódki musiał biedak wypić, aby załatwić  przysłowiową uszczelkę? A wszystkie służby pełniące dyżury nocne, z palaczami CO na czele? W kotłowniach, dozorcówkach i strażnicach  pobrzękiwały butelki. Jak inaczej przetrwać na posterunku do rana? Pijano gęsto w zaciszach gabinetów ważnych dyrektorów fabryk. Panie biurowe ukrywały butelki w segregatorach. Pierwsze, poranne łyki konsumowano już w drodze do pracy. Tak powstało zapewne powiedzenie: „piwo z rana jak śmietana”. Piło się ostro w rolnictwie. Alkoholowy napęd pozwalał przetrwać trudy kampanii żniwnych i wykopkowych. Nierzadki był widok pijanego woźnicy albo traktorzysty. Szczęście nasze, że ruch na drogach niewielki wtedy był.

Proletariat pijał wódkę czystą z czerwoną kartką. Taka etykieta była i można domniemywać dlaczego akurat czerwona?

Inteligencja pracująca gustowała w Jarzębiakach, Krupnikach, Żytniej z Kłoskiem. W latach otwarcia na świat pojawił się calvados… o swojskiej nazwie Złota Jesień. W latach niedoboru popularnym zajęciem była domowa produkcja bimbru. Niekiedy w różnych, wyrafinowanych smakach. Studenci preferowali tanie wina owocowe marki Vino. Na weselach wszyscy solidarnie pili „przepalankę” na spirytusie. Na przyjęciach mało dbano o odpowiednie schłodzenie alkoholu. Ciepłą wódkę w kieliszkach zwanych „małgorzatką” trzeba było wypić obowiązkowo do dna. Dzielenie porcji napitku uważano za brak solidarności. Wrażliwi pomagali sobie popitką lub popychaczem. W tej roli występowała często zwykła herbata w szklance ewentualnie oranżada nalewana do małych szklaneczek zwanych literatkami. Och, jak to smakowało, brrr…

        Z klasą robotniczo-chłopską alkoholowo integrowała się ochoczo inteligencja twórcza. Zapewne za pomocą wspomnianych szklaneczek literatek.

* „Spośród wszystkich idei socjalistycznych mających łączyć stany wódka działała najlepiej”.

                 Pisarze, poeci, filozofowie okresu PRL tworzyli w oparach tytoniowo - alkoholowych wiernie kontynuując tradycje artystów epoki międzywojennej. Sami o sobie mówili: * „my byliśmy bohemą, cyganerią. Mówiliśmy w imieniu szarego społeczeństwa i stamtąd braliśmy tematy do pisania”.

        Może to tylko usprawiedliwienie dla alkoholowych inspiracji? Faktem jednak jest, że używki sprzyjały talentom. Dość wspomnieć  literackie kabarety Zielony Balonik czy bardziej współczesną Piwnicę Pod Baranami powstające w mrocznych i zadymionych kawiarniach. Czy w dzisiejszych, sterylnych warunkach klimatyzowanych pomieszczeń powstanie coś o podobnym poziomie artystycznym? 

Ogólnonarodowe picie wódki trwało aż do momentu gdy władza ludowa powiedziała: dość! Wprowadzono ograniczenia w sprzedaży oraz reglamentację. Alkohol dostępny był od godziny 13-tej. Nigdy nie zrozumiałam, dlaczego akurat ta magiczna godzina stanowiła granicę trzeźwości. Dyktat zegara wkrótce zastąpiła zmiana ustroju i sposobu życia Polaków. 

* „Wolna Polska przerwała wódczany karnawał… nowy inteligent upija się tylko w momentach przewidzianych biznesplanem"

Wydaje się, że społeczeństwo wytrzeźwiało w znacznym stopniu. Już nie pijemy w pracy. Preferujemy alkohole lekkie, często używamy samochodów co obliguje do trzeźwości. Upijanie się jest niemodne i potępiane. Pijemy w zaciszach monitorowanych osiedli, przy weekendowych grillach, czasem tylko tracąc umiar na integracyjnych imprezach dużych korporacji. Na weselach rzadko pada się twarzą w sałatkę, alkohol jest prawidłowo zmrożony i dozowany pod postacią „drinków”. Coraz mniej apeli o „trzeźwość narodu”… Mądrzejemy czy cywilizujemy się? A może po prostu czujemy się wyzwoleni i bezpieczni? Wolni od zewnętrznych zagrożeń  nie potrzebujemy neutralizować stresu alkoholem?

*Cytaty pochodzą z artykułu Marcina Kołodziejczyka -„Łzy polskiej ziemi” – raport opublikowany w nr 9 Polityki  z dnia 27 lutego 2010.

W tekście wykorzystałam fragmenty notki publikowanej na onetowym blogu Pogadajmy o Peerelu w dniu 27 lutego 2010